ادبيات نظري تحقيق دوستي از نظر قران

توضيحات :

ادبيات نظري تحقيق دوستي از نظر قران در 19 صفحه در قالب ورد قابل ويرايش.

بخشي از متن :

دوستي از ديدگاه قرآن

سنجري (1391) در پايان نامه تحفه الهي: دوستي از ديدگاه قرآن و سنت، پيامدهاي فردي و اجتماعي آن چنين مي نويسد:

يكي از نيازهاي هر انساني بعد از رشد جسماني، رشد روحاني و معنوي اوست كه نهايت اين رشدروحاني و معنوي تكامل و كمال انساني مي باشد و يكي از عواملي كه در كمال هر انساني دخالت دارد مسئله دوستي و دوستان مي باشد چرا كه دوستان نقش مهمي را در رساندن انسان به درجات كمال ايفا مي كنند. دوستي يعني ايجاد و ارتباط عاطفي دو فرد، يعني پيوند دو قلب، انسان هايي كه با فشردن دست يكديگر پيمان مي بندند تا در تمامي شرايط همراه و غمخوار هم باشند. دوستي داراي ابعاد و جنبه هاي مختلفي مي باشد كه هريك از آنها داراي اهميت فوق العاده اي مي باشند.

صالحي زاده (1386) در پايان نامه اي با عنوان محبت در قرآن:

ابتدا به جايگاه محبّت و اهميّت آن در قرآن مي پردازد و آثار اين محبّت را آرامش، فروتني، نهراسيدن از مرگ و پيروي از پيامبر(ص)ذكر مي نمايد. وي در فصل بعدي به محبّت به پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) نيز اشاره مي كند و پيامد اين محبّت را دوستي خدا و پاداش رسالت پيامبر(ص) مي­شمرد. و در پايان به محبّت هاي ناپسند، از جمله دوستي با گمراهان و غضب شدگان و محبّت هاي پسنديده هم­چون محبّت به والدين، همسر، فرزند و اقوام و خيرخواهان مي پردازد، و نتيجه مي­گيرد دوستي هاي سالم در قيامت پايدار، و دوستي­هاي ناپسند گسسته و تبديل به دشمني خواهد شد.

مباني نظري:

- خصوصيات دوست خوب وشايسته در قرآن:

يكي از مباحث بسيار مهم در مسائل اجتماعي، ميزان و نحوه ارتباط انسانها و به عبارتي، دوستي ها و روابط دوستانه با يكديگر است. انسان از انتخاب دوست ناگزير و محتاج به دوست است. نكته‎ مهم در اين ميان، تأثير بسيار زياد دوست بر شخصيت انسان است كه در آيات قرآن كريم و روايات معصومان عليهم‌السلام، به اين موضوع اشاره شده است.

خداوند حال برخي ظالمان را اين‌گونه بيان مي‎دارد: وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا (فرقان:28) ؛ روز قيامت روزي است كه مي‎بيني ظالم (از شدت حسرت) دست خود را مي‌گزد و مي‎گويد: يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا(فرقان:28)؛ اي‌كاش با فلان شخص دوست نمي‎شدم.

بنابراين كسي كه شخصيت او بر شما مشخص نيست و از دين او اطلاعي نداريد، بايد به دوستانش نگاه كنيد؛ اگر آنان اهل دين خدايند، پس آن شخص نيز بر دين خداست، ولي اگر دوستان وي بر غير دين خدا بودند پس او نيز بهره‎اي از دين خدا ندارد و نبايد با چنين شخصي معاشرت و دوستي داشته باشيد.

در مورد دوست، در احاديث مطالب زيادي بيان شده، اما در اين گفتار به فضل خداوند متعال با استفاده از آيات نوراني قرآن كريم، برخي شرايط و ملاك­هاي انتخاب دوست را بيان مي‎داريم.

الف: ايمان:

از نگاه قرآن كريم ميزان شخصيت انسان­ها رابطه مستقيمي با اعتقادات آن­ها دارد. كسي كه از گوهر با عظمت ايمان بي‎بهره باشد، شخصيت وي در حدي نخواهد بود كه ارزش رفاقت و دوستي را داشته باشد تا انسان بخواهد طرح دوستي با چنين كسي بريزد:

يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنْ الْحَقِّ (ممتحنه:1) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگيريد. شما به آنان اظهار محبت مي‎كنيد؛ در حالي كه آنها به آنچه از حق براي شما آمده، كافر شده‎اند.

ب: احترام به مقدسات و مسائل ديني:

يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنْ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِياءَ … وَإِذَا نَادَيتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ( مائده: 57ـ 58) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! افرادي كه ايين شما را به باد استهزا و بازي مي‌گيرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ ولي خود انتخاب نكنيد… آن­ها هنگامي كه (اذان مي‎گوييد و مردم را) به نماز فرامي‎خوانيد، آن را به مسخره و بازي مي‎گيرند.

در اين دو آيه‎ شريف خداوند به صراحت از دوستي با كساني كه دين مسلمانان را به باد سخريه و استهزا مي‎گيرند، نهي فرموده است و به عنوان مثال و ذكر مصداق، بحث اذان را مطرح مي‎فرمايد.

ج: راستگويي:

يكي از مصاديق مهم اخلاق در زندگي انسان، صداقت و راستگويي است؛ چرا كه در حقيقت دروغ خود نوعي نفاق است و در آيات و روايات بسيار مذموم شمرده شده است و حتي در برخي از روايات كليد تمامي گناهان، دروغ بيان شده است. در رفاقت و دوستي نيز انسان يكي از ملاكهايي كه بايد در نظر داشته باشد، صداقت و راستي دوست است:

يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ (توبه:119) ؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد و با صادقان باشيد.

در تفسير اين آيه شريف آمده است: «صداقت شرط و ملاك اساسي دوستي است و اگر به دوست و همراه انسان، صديق گفته شده است، به‌خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است».

د: دوستي دوطرفه:

اگر انسان قصد دوستي با كسي را دارد، بايد ببيند كه آيا طرف مقابل هم متمايل به اين دوستي هست يا نه؟

هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يحِبُّونَكُمْ ( آل‌عمران: 119) ؛ شما كساني هستيد كه آنها را دوست مي‎داريد، اما آنها شما را دوست ندارند.

آري، اگر دوستي يك‌طرفه باشد، باعث ذلت و خواري مي‎گردد و هرگز براي انسان سودمند نخواهد بود.

ه: هماهنگي ظاهر و باطن:

هميشه افرادي در جامعه وجود دارند كه هزار رنگ‎اند؛ يعني با هر كسي همان‌گونه سخن مي‎گويند وبرخورد مي‎كنند كه او مي‎پسندد و هيچ هدف خاصي را دنبال نمي‎كنند و به هر رنگي كه منافع مادي‎شان اقتضا كند، درمي‎آيند كه خطر اين افراد نيز بسيار زياد است.

وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيكُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَيظِ ( آل‌عمران: 119) ؛ و هنگامي كه شما را ملاقات مي‎كنند، (به دروغ) مي‎گويند: ايمان آورده‎ايم، اما هنگامي كه تنها مي‎شوند، از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان مي‎گزند.

و: طرح دوستي با جنس مخالف ممنوع:

يكي از نيازهاي انسان كه در دوران جواني ظهور و بروز پيدا مي‎كند، ازدواج است كه در قرآن كريم از جنبه‎هاي متفاوتي مورد بحث قرار گرفته است. در اين زمينه يكي از موضوعاتي كه قرآن كريم تأكيد زيادي بر آن دارد، پاك بودن پسر و دختر قبل از ازدواج است: مُحْصَنَاتٍ غَيرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ ( نساء:25) ؛پس آنها (زنان پاكدامن از بردگان) را با اجازه‎ صاحبان آنان تزويج نماييد و مهرشان را به خودشان بدهيد، به شرط آنكه پاكدامن باشند، نه به‌طور آشكار مرتكب زنا شوند و نه دوست پنهاني بگيرند.

مُحْصِنِينَ غَيرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ ( مائده:5)؛ و زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از اهل كتاب حلال‌اند، هنگامي كه مهر آنان را بپردازيد و پاكدامن باشيد، نه زناكار و نه دوست پنهاني و نامشروع گيريد.

در اين دو آيه خداوند از طرح دوستي با جنس مخالف نهي فرموده است. در آيه‎ اول سخن از ترك دوستي دختران با پسران است و در آيه‎ دوم ممنوع بودن دوستي پسران با دختران مطرح شده است.
در مورد اين دو آيه 3 نكته قابل دقت است:

1. «أخدان» جمع خِِدن، به معني دوست است؛ اما دوستي هايي كه دو ويژگي دارند: يكي اينكه پنهاني هستند و ديگري اينكه منشأ اين نوع دوستي ها شهوت و هواي نفس است.

2. علت جمع آمدن كلمه «أخدان» در آيه اين است كه وقتي كسي براي فحشا و از روي شهوت دوست برمي‎گزيند، به يكي يا دوتا قانع نخواهد بود؛ چرا كه نفس انساني وقتي به دنبال شهوات و خواسته‎هاي خود برود، حد توقف ندارد»

3. در اين‌گونه دوستي ها صداقت نيست؛ چرا كه قرآن دوستي هايي را كه بر اساس صداقت باشد، «صديق» مي‎نامد و تعبير به خدن فقط در اين دو آيه آمده است.(مكارم شيرازي،168:1374).

ز: سربلندي در آزمايش­ها:

هميشه گفتار انسان­ها و ظاهر آنان با عمل و باطن آن­ها مطابق نيست و براي كشف حقيقت يكي از بهترين راه­ها امتحان و آزمايش است؛ همان‌گونه كه خداوند در برخي موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمايش داده است تا زمينه براي تصميم‎گيري صحيح فراهم شود:

يا ايهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِايمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ( ممتحنه:10)؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! هنگامي كه زنان با ايمان به عنوان هجرت نزد شما آيند، آ­ن­ها را آزمايش كنيد ـ خداوند به ايمانشان آگاه‎تر است ـ هرگاه آنان را مؤمن يافتيد، آن­ها را به‌سوي كفار بازنگردانيد.

ح: خيرخواه بودن:

خداوند متعال در قرآن كريم مؤمنان را از دوستي با برخي گروه‎ها همانند اهل كتاب، كفار و منافقين برحذر مي‎دارد و تعدادي از خواسته‎ها و انگيزه‎هاي شوم و پست آنان را اين­گونه بيان مي‎فرمايد:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ (آل عمران:118)؛ اي كساني كه ايمان آورده‎ايد محرم اسراري از غير خود، انتخاب نكنيد آن­ها از هر گونه شر و فسادي درباره‎ي شما كوتاهي نمي‎كنند. آن­ها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشيد.

بنابراين با توجه به حساس بودن بحث دوستي، وظيفه‎اي كه انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرايط فوق دارد، اين است كه با آزمودن دوستِ خويش، صداقت و واقعي بودن و ساختگي نبودن آن شرايط را به دست آورد.

- ويژگي­هاي دوستان شايسته:

1. داشتن ايمان و پرهيز كاري:

دوست خوب بايد در همه ي امور، خدا و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلي الله عليه و اله ) مي فرمايند : خير اخوانك من اعانك علي طاعة الله و صدك عن معاصيه و امرك برضاه (نهج البلاغه: حكمت 136)؛ بهترين برادرانت كسي است كه تو را به پيروي از خدا ياري كند، از نافرماني او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.

2. مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده:

رفتار و كردار انسان در جامعه و برخوردهاي اجتماعي نشانگر زمينه هاي تربيتي بوده واز معيارهاي مهم و اجتناب ناپذير در انتخاب دوست مي باشد چرا كه يك قانون را در ارتباطات با دوستي نبايد فراموش كرد و آن اين­كه انسان همرنگ دوست خود مي شود.

3. داشتن آگاهي و بينش صحيح در همة امور، به­ويژه در امور سياسي:

آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا به پاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند. گرايش سياسي و اجتماعي افراد در انتخاب آنها به عنوان يك دوست نقش مهمي را ايفا مي كند.

امام زمان ( عليه السلام ) جهت گيري سياسي و اجتماعي و رفتاري يك مومن را با اين حديث مشخص فرموده اند : وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ ( حرالعاملي ،1384: 99) ؛ در هنگام بروز مشكلات به راويان حديث ما مراجعه كنيد؛ همانا آن­ها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.

همان­طور كه مي دانيد راويان احاديث در دوران غيبت، فقهاي جامع الشرائط  و در راس آنها ولايت فقيه است، بنابر اين انسان معتقد و مومن در هيچ مساله اي از احكام دين و مشكلات روزمره بن بست برخورد نمي كند. به­عنوان مثال وقتي مقام معظم رهبري(دامت بركاته) در انتخابات اخير دستور به اطاعت از قانون و پرهيز از درگيري و ريختن در خيابان­ها را مي دهند، پيرو حقيقي امام زمان ( عليه السلام ) از دستور رهبري اطاعت كرده ، با اين كار موجبات سعادت خويش را فراهم مي كند و از هر كس كه در خلاف جهت اطاعت از رهبري گام بردارد، دوري مي كند.

در انتخاب دوست نيز بايد ديد چه كسي از اين ويژگي برخوردار است؟ و چه كسي در زمان غيبت تابع فقيه جامع الشرائط است؟ با برگزيدن كسي كه چنين ويژگي را دارد موجبات رشد و تعالي و پيشرفت خود را فراهم كند.

4. يار و مددكار بودن در هر زمان:

امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : لا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ دوست, دوست نيست مگر آنكه حقوق برادرانش را در سه جايگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاري،آن هنگام كه حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه، حكمت 134 ).

5. اهل دنيا نبودن:

همانطور كه در حديث شريف آمده است : حُبُّ الدنيا رَأسُ كلّ خطيئهٍ ( دوستي دنيا منشا همه ي گناهان است ) بر ما لازم است كه از دنيا پرستي و كساني كه چنين ويژگي دارند اجتناب كنيم.(كليني،1388: 315).  

6. آينه يكديگر بودن و عيب يكديگر را دوستانه متذكر شدن:

امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : دوست راستين كسي است كه نيك خواهانه عيب تو را به تو بگويد, در نبودنت حافظ آبروي تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.( نهج البلاغه ، حكمت 246).

8. اهل عفو و گذشت بودن:

امام حسن عسگري ( عليه السلام ) مي فرمايند : بهترين برادرانت كسي است كه خطايت را فراموش كند و از نيكوكاريت در حق خودش ياد كند.(ري شهري،1362: 163).

با ذكر يك حديث از امام صادق ( عليه السلام ) به مهمترين نشانه هاي دوست خوب اشاره مي كنيم : دوستي مرزهايي دارد كه هر كس همه يا برخي از آنها را داشته باشد، دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست اين كه ظاهر و باطنش با تو يكي باشد؛ دوم اين كه آبروي تو را آبروي خودش داند و عيب و بي آبرويي تو را عيب و بي آبرويي خودش؛ سوم اين كه مال و منصب، او را نسبت به تو عوض نكند؛ چهارم اينكه هر كمكي از دستش بر مي آيد از تو دريغ نكند و پنجم، كه در بر دارنده ي همه ي اين خصلتهاست, اين كه در هنگام گرفتاريها تو را تنها نگذارد.(همان164 ).

- راه­هاي آزمايش دوست:

روايات متعددي از ائمه اطهار عليهم السلام در اصول شريف كافي وديگر كتب روايي شيعي وسني چند معيار براي تشخيص حقيقي بودن اعمال و رفتار دوست بيان شده است كه به تعدادي از آنها اشاره مي‎كنيم:

الف: حساسيت نسبت به نماز اول وقت؛

ب: امانتداري؛

ج: مضايقه نكردن از دارايي­هاي خود و دوست را شريك مالي خود دانستن؛

د: سه بار عصباني كردن او (اگر در اوج عصبانيت از حدود دوستي تجاوز نكرد، شايسته‎ي دوستي است)؛
ه: ميزان همراهي با دوست هنگام بروز سختي­ها و مشكلات(سجادي، 1389: 58).

دوست شمار آنكه در نعمت زند لاف ياري و برادر خواندگي

دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالي و درماندگي

(بوستان سعدي)

نكته‎اي كه در اين قسمت شايان ذكر مي‌باشد، اين است كه اين آزمايش در مراحل اوليه‎ انتخاب دوست بايد انجام شود تا انسان از دارابودن شرايط دوستي به اطمينان برسد و اين‌گونه نيست كه انسان هميشه و در همه‎ حالات و موقعيت­ها در صدد آزمايش دوستش باشد. بنابراين وقتي به اطمينان دست يافت، ديگر نيازي به آزمودن دوست نيست.

- اهميت دوستي در قرآن:

يكى از خويشاوندان حضرت سجاد(عليه السّلام) نزد آن حضرت آمد و به آن بزرگوار جسارت كرده و ناسزا گفت؛ و حضرت ، در جواب او چيزى نفرموده و سكوت كرد.

بعد از آن­كه او از مجلس حضرت بيرون رفت ، پيشواى چهارم به اطرافيان خود فرمود: گفته هاى اين شخص را شنيديد؟ حالا دوست دارم همراه من بيائيد، تا جواب مرا بشنويد.گفتند: يا بن رسول الله ! ما مى آئيم ، ولى دوست داشتيم جواب دشنامهاى او را همين جا مى فرموديد.امام عليه السّلام نعلين خود را پوشيده و در حالى كه اين آيه شريفه را زمزمه مى كرد: وَالْكاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعافِينَ عَنِ النّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ(آل عمران:134)؛ انسانهاى نيكوكار خشم خود را فرو مى برند و از خطاى مردم مي گذرند و خداوند نيكوكاران را دو ست دارد.

ت نيست.